Główne problemy brd: Alkohol

Około 25% osób zabitych na drogach Europy to śmiertelne ofiary wypadków, w które uwikłany był czynnik alkoholu. Oznacza to, że bądź poszkodowani bądź też sprawcy tych wypadków uczestniczyli w ruchu drogowym w stanie nietrzeźwym. Dotyczy to zarówno kierowców, jak i pieszych, którzy będąc pod wpływem alkoholu stają się zdecydowanie bardziej narażeni na śmierć w ruchu drogowym. Na podstawie badań, wykazano, jak poważnym problemem jest prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu. Ryzyko śmierci w wypadkach drogowych kierowców prowadzących pod wpływem alkoholu wzrasta 13-krotnie w przypadku zawartości alkoholu w krwi na poziomie 0,51 – 0,99 promila, 98-krotnie przy zawartości 1,00-1,49, a aż 556-krotnie przy zawartości ponad 1,50 promila. Spowodowane jest to między innym wydłużonym czasem reakcji, obniżeniem sprawności ruchowej, zmniejszeniem pola widzenia oraz zmniejszeniem zdolności adaptacyjnych oka kierowcy. Jeżeli stężenie alkoholu we krwi kierowcy wynosi 0,5 – 1,0 promila, to czas reakcji na bodźce wzrokowe wydłuża się o 40%, a bodźce słuchowe o 30%. To może spowodować wydłużenie drogi hamowania o 40 – 70% w zależności od prędkości. Każde 0,1 promila stężenia alkoholu we krwi człowieka może spowodować zmniejszenie sprawności ruchowej o 1,2%. Natomiast przy stężeniu alkoholu we krwi na poziomie 0,5 promila zmniejsza się zdolność adaptacyjna oka kierowcy, wskutek czego zdolność spostrzegania przedmiotów na skraju pola widzenia może ulec zmniejszeniu nawet o50 %(Wicher, J., 2002)
W Polsce od kilku lat systematycznie zmniejsza się zagrożenie związane z udziałem w ruchu nietrzeźwych użytkowników dróg. Jest to konsekwencją przemian kulturowych, jakie zaszły w naszym społeczeństwie. Zmiana struktury spożycia alkoholu powoduje wzrost konsumpcji alkoholów lekkich (głównie piwa) oraz zmniejszenie konsumpcji napojów spirytusowych. Dodatkowo policja znacząco usprawniła system kontroli trzeźwości kierowców.

Dlaczego problem ten wymaga uwagi?

Spożywanie alkoholu ma szereg istotnych i negatywnych z punktu widzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego konsekwencji dla organizmu człowieka:

1. pogarsza koordynację ruchów – trudności w wykonywaniu dwóch i więcej czynności jednocześnie,
2. zmniejsza szybkość reakcji – wydłuża się czas reakcji (np.hamowania) w przypadku dostrzeżenia niebezpieczeństwa,
3. powoduje pogorszenie wzroku – problem z dostrzeżeniem szczegółów, świateł, znaków, pieszych i innych przeszkód,
4. ogranicza pole widzenia – zawęża normalne pole widzenia – od kąta 180° do bardzo wąskiego, przez co można nie zauważyć pojazdu nadjeżdżającego z bocznej drogi,
5. powoduje błędną ocenę odległości i szybkości – samochód, pas jezdni lub drzewo mogą wydawać się dużo dalej niż są w rzeczywistości.

Konsekwencje te nasilają się wraz ze wzrostem stężenia alkoholu we krwi i prowadzą do powstawania sytuacji niebezpiecznych powodowanych zarówno przez kierowców będących pod wpływem alkoholu (w tym motocyklistów i rowerzystów), jak i pieszych uczestników ruchu drogowego.
Przyjmuje się, że w przypadku kierującego pojazdem zdolności istotne dla bezpieczeństwa można podzielić na trzy podstawowe poziomy. Najniższy to umiejętność utrzymywania odpowiedniej prędkości i kierunku jazdy (przyśpieszanie, hamowanie, skręty itp.). Większość zdolności niezbędnych na tym poziomie (tj. krótki czas reakcji, ostrość widzenia) zaczyna się pogarszać już przy stężeniu alkoholu we krwi sięgającym 0,5g/l. Poziom pośredni dotyczy decyzji podejmowanych w konkretnych sytuacjach pojawiających się na drodze (czy mogę bezpiecznie wyprzedzić inny pojazd, czy muszę ustąpić pierwszeństwa przejazdu, czy powinienem się zatrzymać itp.). Na tym poziomie zdolności istotne dla bezpieczeństwa to: podzielność uwagi, możliwość śledzenia tego co dzieje się wokół oraz ogólnie – łatwość przetwarzania informacji (analizy i oceny). Umiejętności te zaczynają pogarszać się nawet przy bardzo niskim stężeniu alkoholu we krwi. Najwyższy z trzech poziomów to zdolność do podjęcia decyzji o tym czy w ogóle powinno się prowadzić czy nie. Wiadomo, że po spożyciu alkoholu trudniej o samokontrolę. Wiele osób błędnie ocenia wówczas swoje możliwości i twierdzi, że jest w stanie bezpiecznie prowadzić auto.
Nie ma „bezpiecznej” ilości alkoholu, którą można by wypić bez narażania się na ryzyko wykrycia jego obecności w organizmie. Szybkość przenikania alkoholu z przewodu pokarmowego do krwiobiegu i następnie jego redukowania w organizmie jest zmienna, zależna między innymi od stanu zdrowia, wagi ciała, zmęczenia, zdenerwowania, spożywanego posiłku etc. Można przyjąć, że jeden kieliszek wódki o pojemności 50 ml (lub 150 – 200 ml wina, 300 ml piwa) spowoduje stężenie alkoholu we krwi w granicach od 0,2 promile do 0,4 promile; będzie on przy tym wykrywalny w organizmie w czasie do 2 godzin po spożyciu. Wypicie czterokrotnie większej ilości alkoholu może być wykrywalne w organizmie w czasie od 8 do 14 godzin po jego spożyciu!
Skoro aktualnie dopuszczony poziom alkoholu w krwioobiegu ma tak duży wpływ na kondycję kierowcy, to nie ma sensu mówić: spożycie jednego piwa nie spowoduje przekroczenia dopuszczalnej dawki alkoholu we krwi, ponieważ taka zasada nie będzie prawdziwa w przypadku wielu osób.

Stężenie alkoholu powoduje, różne reakcje u człowieka:

1. przy poziomie 0,1 – 0,5 promila może wywołać zaburzenia w działaniu centralnego układu nerwowego, a także pewne ograniczenie samokrytycyzmu.
2. przy poziomie 0,5 – 1 promila – ze względu na znaczne osłabienie krytycyzmu i możliwość zakłócenia koordynacji ruchowej powoduje, że prowadzenie pojazdu w tym stanie jest niebezpieczne dla otoczenia i samego kierującego,
3. przy poziomie 1 – 2 promili powoduje poważne obniżenie krytycyzmu, osłabienie uwagi, znaczne spowolnienie reakcji i zaburzenia czynności psychomotorycznych, przesądzające o braku zdolności do kierowania pojazdem,
4. Przekroczenie poziomu 2 promile oznacza stan znacznego zatrucia organizmu, utraty zdolności do poprawnego i przemyślanego działania, zaburzenia mowy, niezborność ruchów.

Okoliczności te powodują, że w prawodawstwie polskim, podobnie jak w prawodawstwie innych krajów, określa się konkretne wartości poziomu alkoholu w organizmie kierującego, których przekroczenie powoduje pociągnięcie kierującego do odpowiedzialności. Nie określa się natomiast tolerowanych prawnie ilości alkoholu w organizmie przechodnia, traktując jego nietrzeźwość jedynie jako dodatkową przesłankę uwzględnianą w ocenie jego zachowania na drodze. Przechodnia można obwinić i ukarać za utrudnianie ruchu, za spowodowanie skonkretyzowanego zagrożenia dla jego bezpieczeństwa, ale nie za znajdowanie się pod działaniem alkoholu podczas uczestniczenia w ruchu drogowym. Opinia publiczna jest na ogół zgodna co do potępiania nietrzeźwości kierowców samochodów, podzielona co do oceny nietrzeźwości rowerzystów oraz tolerancyjna co do obecności na drodze nietrzeźwych pieszych.

Kto jest szczególnie narażony?

Statystyki wskazują, że:

1. wszyscy kierowcy prowadzący pojazd przy stężeniu alkoholu we krwi większym niż 0,4 g/l,
2. niedoświadczeni kierowcy – przy stężeniu alkoholu ponad 0,5 g/l ryzyko uczestnictwa w wypadku jest u nich 2,5 razy większe niż w przypadku kierowcy doświadczonego,
3. kierowcy w wieku 20-29 lat – przy każdym stężeniu alkoholu ich ryzyko uczestniczenia w wypadku jest 3 razy większe niż w przypadku kierowców w wieku 30 lat i więcej,
4. kierowcy nastoletni – przy każdym stężeniu alkoholu ich ryzyko śmierci w wypadku drogowym jest 5 razy większe niż w przypadku kierowców w wieku 30 lat i więcej,
5. kierowcy nastoletni przewożący dwóch lub więcej pasażerów – przy stężeniu alkoholu we krwi 0,3 g/l ich ryzyko uczestniczenia w wypadku drogowym jest 34 razy większe niż w przypadku kierowców w wieku 30 lat i więcej,
6. piesi i rowerzyści – obniżenie percepcji wpływa na wzrost zachowań ryzykownych.

Uregulowania prawne

Przepisy prawne obowiązujące w Polsce nie wymagają absolutnej trzeźwości od kierujących pojazdami, lecz określają dwie progowe ilości alkoholu w organizmie, nazywane: stanem po użyciu alkoholu oraz stanem nietrzeźwości.
Stan po użyciu alkoholu jest definiowany przez prawo jako stan, w którym zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenie we krwi od 0,2 do 0,5 promila alkoholu lub wydychanym powietrzu od 0,1 do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3 powietrza.
Stan nietrzeźwości natomiast zachodzi wówczas, gdy zawartość alkoholu w organizmie kierującego wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi: powyżej 0,5 promila alkoholu lub w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3 powietrza.
Stan po użyciu alkoholu jest wykroczeniem, stan nietrzeźwości – przestępstwem zagrożonym karą z kodeksu karnego.

Badaniu koniecznemu do ustalenia obecności alkoholu w organizmie musi poddać się każdy kierujący pojazdem podejrzany o kierowanie po spożyciu alkoholu. Podobny obowiązek nałożony został także na inną osobę, na przykład pasażera samochodu, jeżeli zachodziłoby uzasadnione podejrzenie, że mogła ona kierować pojazdem uczestniczącym w wypadku, w wyniku którego nastąpiła śmierć lub obrażenia ciała osoby. Obowiązek taki obejmuje również osoby uczestniczące w wypadku, jeżeli badanie takie byłoby pomocne dla ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku. Prawny obowiązek trzeźwości podczas uczestniczenia w ruchu drogowym nałożony został także – oprócz kierujących pojazdami – na osoby prowadzące kolumny pieszych, osoby jadące wierzchem lub pędzące zwierzęta. Obowiązek trzeźwości obejmuje także pasażerów rowerów, motorowerów i motocykli, z wyjątkiem osób przewożonych w bocznym wózku motocykla; w przypadku przewożenia nietrzeźwego pasażera na stosowną karę narażony jest kierujący takim pojazdem. Wymienione osoby zobowiązane są więc także – na żądanie policjanta kontrolującego ruch – do poddania się badaniu trzeźwości.

Kierowanie pojazdem mechanicznym w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym przez osobę będącą w stanie po użyciu alkoholu stanowi wykroczenie, określone w artykule 87 kodeksu wykroczeń. Sąd może wymierzyć za to wykroczenie karę aresztu (w granicach od 5 do 30 dni) lub karę grzywny (aktualnie – w wysokości od 50 do 5000 zł). Przewinieniem jest więc kierowanie dowolnym pojazdem mechanicznym między innymi w ruchu lądowym, a więc w znacznie szerszym obszarze niż rozumiana w sposób dosłowny droga. Istotnym jest to, aby pojazd znajdował się w ruchu; miejscem, w którym odbywa się ten ruch, może być droga, bezdroże, teren dostępny publicznie lub prywatny. Ruch pojazdu nie musi oznaczać długiej trasy przejazdu; przemieszczenie pojazdu w obrębie placu postojowego też traktowane jest jako ruch pojazdu. Użyte w kodeksie wykroczeń określenie „pojazd mechaniczny” nie jest tożsame ze znanym z prawa o ruchu drogowym pojęciem „pojazdu samochodowego”. Jako pojazd mechaniczny w rozumieniu kodeksu uważany jest taki pojazd, który jest napędzany silnikiem zasilanym ze źródła energii własnego lub znajdującego się poza pojazdem. Pojazdem takim będzie więc pojazd wolnobieżny, ciągnik, motorower, tramwaj i trolejbus, choć pojazdy te nie należą do kategorii pojazdów samochodowych. Poza sferą ruchu lądowego karane jest również kierowanie pojazdem mechanicznym w sferze ruchu wodnego i powietrznego.

Kierowanie przez osoby będące w stanie po użyciu alkoholu pojazdem innym niż pojazd mechaniczny jest wykroczeniem wówczas, gdy ruch pojazdu ma miejsce na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania, której granice są oznaczone odpowiednimi znakami drogowymi. Karą za takie przewinienie może być areszt (od 5 do 14 dni) lub grzywna. Nie jest jednak wykroczeniem kierowanie przez osobę będącą w stanie po użyciu alkoholu rowerem, pojazdem zaprzęgowym, rikszą rowerową poza drogą publiczną i strefą zamieszkania: np. na drodze prywatnej, na terenie posesji, na polu, na leśnej przecince.
Poza karami zasadniczymi, jakimi są kary aresztu i grzywny, sąd za omawiane wykroczenia stosuje dodatkowe środki karne, zwiększające dolegliwość kary. Środkiem takim jest obligatoryjnie orzekany zakaz prowadzenia pojazdów – na czas od 6-ciu miesięcy do trzech lat. Sąd może także orzec podanie treści orzeczenia do publicznej wiadomości – w miejscu pracy, w uczelni, w innym właściwym miejscu w stosowny, wskazany sposób. Należy dodać, że wykroczeniem jest sam fakt kierowania pojazdem przez osobę będącą w stanie po użyciu alkoholu, nawet gdyby osoba kierująca pojazdem kierowała nim poprawnie, nie powodując bezpośrednio żadnego innego zagrożenia dla bezpieczeństwa i porządku ruchu drogowego.

Stan nietrzeźwości kierującego w trakcie kierowania pojazdem jest definiowany przez kodeks karny jako przestępstwo, a więc znacznie surowiej, niż stan po użyciu alkoholu. Jest on zagrożony karą grzywny – do 360 stawek dziennych (wartość stawki dziennej określana jest przez sąd w zależności od dochodów oskarżonego, jego warunków osobistych, rodzinnych, możliwości zarobkowania itp. w granicach od 10 do 2.000 zł), karą ograniczenia wolności od 1 do 12 miesięcy lub karą pozbawienia wolności na czas od 1 miesiąca do 2 lat. Podobnie – jak w przypadku stanu po użyciu alkoholu – przestępstwem jest sam fakt kierowania pojazdem mechanicznym w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, nawet gdyby czyn ten nie pociągnął za sobą żadnych innych następstw ani nie towarzyszyło mu naruszenie innych przepisów o ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym. Również i w tym przypadku, podobnie jak w kodeksie wykroczeń, kierowanie pojazdem innym niż mechaniczny stanowi przestępstwo wówczas, gdy odbywa się to na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania.
W przypadku stanu nietrzeźwości kierującego sąd stosuje również dodatkowe środki karne. Są nimi: zakaz prowadzenia pojazdów – na czas od 1 roku do 10 lat, świadczenie pieniężne na rzecz instytucji lub organizacji świadczącej pomoc osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych, w kwocie do 10-krotności najniższego wynagrodzenia, określanego odrębnymi przepisami.
Również i w tym przypadku sąd może orzec podanie wyroku do publicznej wiadomości w sposób przez siebie określony (np. poprzez stosowne ogłoszenie w mediach – na koszt ukaranego).
Jeżeli osoba kierująca pojazdem w stanie nietrzeźwości spowoduje wypadek drogowy, stanowiący odrębne przestępstwo, sąd orzeka karę pozbawienia wolności stosowną do skutków wypadku, ale w granicach pomiędzy podwyższonym o połowę dolnym i górnym wymiarem kary przewidzianej za to przestępstwo. Upraszczając wywód: nietrzeźwy kierowca – sprawca wypadku – może być ukarany o połowę surowiej, niż przewiduje to określony artykuł szczegółowej części kodeksu karnego. Jeżeli w wyniku takiego wypadku nastąpiła śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sąd może orzec zakaz kierowania wszelkimi pojazdami mechanicznymi na zawsze; orzeczenie takiego środka karnego jest obligatoryjne, jeżeli sprawca wypadku był już w przeszłości karany za podobne przestępstwo. Nawiązka orzekana w takim przypadku na rzecz instytucji lub organizacji świadczących pomoc osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych może wynosić od trzykrotności do stukrotności najniższego wynagrodzenia miesięcznego.

Należy dodać, że w przypadku spowodowania zawinionego wypadku drogowego przez nietrzeźwego kierowcę pojazdu, kary przewidziane w kodeksie wykroczeń lub kodeksie karnym stanowią jedynie część możliwych dolegliwości. Warunki ubezpieczenia właściciela pojazdu od odpowiedzialności cywilnej (obowiązkowego ubezpieczenia OC) oraz ubezpieczenia auto-casco zawierają klauzule zwalniające instytucje ubezpieczeniowe od wypłaty stosownych odszkodowań. Oznacza to, że zakład ubezpieczeń lub ubezpieczeniowy fundusz gwarancyjny wypłacą poszkodowanym należne odszkodowania (uprawnienia ofiar wypadku nie powinny doznać uszczerbku tylko dlatego, że sprawca wypadku był nietrzeźwy), a następnie wystąpią do właściciela pojazdu lub kierowcy z roszczeniem o zwrot wypłaconych odszkodowań. Właściciel pojazdu traci oczywiście uprawnienia do uzyskania odszkodowania za straty własne, przewidywanego w ewentualnym ubezpieczeniu typu auto-casco. Niezależnie od tego osoby poszkodowane, nieusatysfakcjonowane uzyskanymi kwotami ubezpieczeń, mogą na drodze sądowej dochodzić od nietrzeźwego sprawcy wypadku lub właściciela pojazdu uzupełnienia odszkodowań.
Dalsze konsekwencje obciążające nietrzeźwego kierowcę wynikają z przepisów prawa o ruchu drogowym. Należy do nich nakaz poddania się dodatkowym badaniom lekarskim i psychologicznym dla ustalenia, czy nie występują przeciwwskazania do kierowania pojazdem. Jeżeli czasokres pozbawienia kierowcy prawa jazdy w związku z kierowaniem pojazdem pod działaniem alkoholu przekracza jeden rok, odzyskanie utraconego prawa jazdy jest uzależnione od zdania z wynikiem pozytywnym, egzaminu państwowego, traktowanego oddzielnie dla poszczególnych kategorii prawa jazdy objętych zakazem kierowania pojazdami. Jest to szczególnie dotkliwe dla posiadaczy praw jazdy kilku kategorii, jeżeli sąd orzekł zakaz kierowania wszelkimi pojazdami mechanicznymi.

Podobne następstwa obciążają kierowcę, który po spowodowaniu wypadku uciekłby z miejsca zdarzenia, nie dopełniając ciążących na nim powinności (udzielenie pomocy ofiarom, wezwanie pomocy lekarskiej i powiadomienie policji oraz pozostanie na miejscu w celu udzielenia stosownych informacji i wyjaśnień). Kary sądowe, konsekwencje ubezpieczeniowe i dolegliwości natury administracyjnej są identyczne z konsekwencjami obciążającymi kierowcę nietrzeźwego.
Przepisy prawne traktują kierowanie pojazdem przez osobę nietrzeźwą podobnie, jak pozostawanie kierującego pod wpływem narkotyków, substancji odurzających, środków psychotropowych itp. Prawo o ruchu drogowym (art. 45) zabrania: „… kierowania pojazdem, prowadzenia kolumny pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt osobie w stanie nietrzeźwości, w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu”; zakaz ten dotyczy także holowania pojazdu kierowanego przez osobę znajdującą się w podobnym stanie. Kodeks karny łączy w jednym przepisie (art. 178 a) stan nietrzeźwości oraz wpływ środka odurzającego podczas kierowania pojazdem, zaś kodeks wykroczeń (w art. 87) traktuje identycznie kierowanie pojazdem przez osobę będącą w staniu po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka. Inny przepis kodeksu wykroczeń (art. 86) zaostrza karę za spowodowanie, w wyniku nieostrożności, zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym przez inną – niż kierujący – osobę będącą w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka.

Jak przeciwdziałać?

Problem uczestnictwa w ruchu drogowym pod wpływem alkoholu nie jest nowy i na całym świecie podjęto do tej pory wiele działań mających na celu jego eliminację. Bardzo ważnym momentem było wprowadzenie na początku lat 70. alkomatów, czyli niewielkich rozmiarów urządzeń umożliwiających policji kontrolę trzeźwości kierowców na drodze. Pomimo faktu, że obecnie co raz powszechniej obserwuje się społeczną dezaprobatę dla nietrzeźwych kierowców i za jazdę pod wpływem alkoholu grożą bardzo poważne sankcje to nadal osoby ze stężeniem alkoholu większym niż 0,5 g/l biorą udział w około jednej czwartej ogółu śmiertelnych wypadków w Europie.
U podstaw działań prewencyjnych w obszarze nietrzeźwych kierowców leżą ograniczenia prawne. Badania naukowe wskazują, że dopuszczalne stężenie alkoholu we krwi kierowcy nie powinno przekraczać 0,5 g/l. Ustawowy limit dla początkujących kierowców zaś powinien być jeszcze bardziej restrykcyjny i wynosić 0 (lub nieco powyżej 0, tak by alkohol był wykrywalny dostępnymi urządzeniami).

Ponad to zaleca się:

1. Przeprowadzać wyrywkowe testy zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu u wszystkich kierowców, nie tylko tych zachowujących się „podejrzanie”,
2. Zwiększać szanse wykrywania nietrzeźwych kierowców poprzez wyposażenie policjantów w alkomaty (zwłaszcza tych, którzy pełnią służbę w czasie i miejscach, gdzie istnieje wysokie prawdopodobieństwo jazdy pod wpływem alkoholu),
3. Instalować blokady zapłonu z detektorem alkoholu w samochodach należących do nowicjuszy oraz osób, które wcześniej będąc pod wpływem alkoholu popełniły ciężkie wykroczenia w ruchu drogowym,
4. Reedukować wszystkich recydywistów poprzez dodatkowe kursy i szkolenia oraz kierowanie ich na obowiązkowe konsultacje psychologiczne,
5. Prowadzić kampanie i programy edukacyjne (dla kierowców w każdym wieku) bazując na badaniach naukowych,
6. Ograniczać dostęp do napojów alkoholowych, zwłaszcza młodym i początkującym kierowcom, poprzez podniesienie granicy wieku osób zakupujących alkohol oraz zakazywać sprzedaży napojów alkoholowych na stacjach benzynowych i restauracjach, z których korzystają kierowcy.

Działania profilaktyczne

W wielu krajach podejmowano różne działania profilaktyczne mające na celu zmniejszenie liczby kierowców jeżdżących pod wpływem alkoholu (ESCAPE, 2002).

Wyróżnić można:

1. uporczywe kontrole trzeźwości na drodze,
2. leczenie i terapie odwykowe,
3. odbieranie prawa jazdy,
4. kary pieniężne,
5. więzienie,

Najlepsze efekty profilaktyczne przynoszą działania nastawione na leczenie i terapie odwykowe, działania dotyczące rozwiązywania problemu alkoholowego na poziomie kraju, województwa czy miasta.
Większość nietrzeźwych kierowców nigdy nie zostaje zatrzymana. Niektórzy są zatrzymywani, ale policja nie zauważa oznak wpływu alkoholu. W USA oszacowano, że na każdą osobę aresztowaną za prowadzenie pod wpływem alkoholu przypada 2000 bezkarnych nietrzeźwych kierowców. Nawet w przypadku kontroli przeprowadzanych przez specjalne patrole, na każdego aresztowanego nietrzeźwego kierowcę przypada 300 innych pod wpływem alkoholu, którzy nie zostają zatrzymani i stanowią zagrożenie na drogach.

Ponieważ policja nie jest w stanie zatrzymać wszystkich łamiących prawo, skuteczność przepisów zakazujących jazdy pod wpływem alkoholu polega na zniechęcaniu potencjalnych sprawców poprzez stworzenie powszechnego przekonania, że zatrzymanie, ujawnienie wykroczenia i sankcje są bardzo prawdopodobne. Badania wykazują, że w działaniach prewencyjnych samo prawdopodobieństwo zatrzymania jest ważniejsze niż surowość kary. Kluczową sprawą w formowaniu takiego podejścia jest skuteczne egzekwowanie prawa. Działania takie muszą być rutynowe, regularne i dobrze nagłośnione, co spowoduje, że kierowcy odczuwać będą realną groźbę zatrzymania i ujawnienia wykroczenia, a to odstraszy ich od spożywania alkoholu przed prowadzeniem pojazdu.

Kontrolne punkty trzeźwości były krytykowane gdyż za ich pomocą zatrzymywano mniej nietrzeźwych kierowców na osobo godzinę niż w przypadku specjalnych patroli i akcji antyalkoholowych. Jednakże kryterium liczby zatrzymań nie jest dobrym sposobem oceny punktów kontrolnych. Celem częstych kontroli jest podniesienie świadomości społecznej i odstraszenie potencjalnych nietrzeźwych kierowców, co doprowadziłoby do idealnej sytuacji, w której tylko niewielu kierowców w rzeczywiści popełniałoby wykroczenia. Na przykład w australijskim stanie Wiktoria, w którym już od wielu lat prowadzona jest bardzo szeroko zakrojona losowa kontrola trzeźwości kierowców, w 1993 roku tylko jeden na 555 zatrzymanych kierowców miał pozytywny test na obecność alkoholu we krwi. W 1978 roku, przed rozpoczęciem losowych kontroli, stosunek wynosił 1 pozytywny na 45 negatywnych.
Studium zrealizowane w 1984 roku przez Instytut Ubezpieczeń Bezpieczeństwa Drogowego (USA) w dwóch sąsiadujących okręgach udowodniło jak punkty kontrolne mogą wpłynąć na postrzeganie zagadnienia przez społeczeństwo. Hrabstwo Fairfax w Wirginii ma długoletnią praktykę w egzekwowaniu prawodawstwa dotyczącego nietrzeźwych kierowców, bez nagłośnienia w mediach, wykorzystuje specjalne patrole i uzyskuje stosunkowo wysoki odsetek zatrzymań. Pobliskie Hrabstwo Montgomery w Maryland miało niski wskaźnik zatrzymań, jednakże w czasie trwania studium stosowało punkty kontroli trzeźwości szeroko nagłośnione w mediach. Badania wśród kierowców wykazały, że społeczna świadomość programów trzeźwości była większa w Hrabstwie Montgomery niż Fairfax oraz że respondenci w obu hrabstwach wbrew prawdzie wierzyli, że prawdopodobieństwo zatrzymania było wyższe tam gdzie stosowano punkty kontrolne.

Programy kontroli trzeźwości na Florydzie, w New Jersey i Virginii doprowadziły do znacznych redukcji w liczbie wypadków spowodowanych alkoholem. W 1988 roku, Instytut i miasto Birmingham w stanie Nowy Jork wprowadziły zintegrowany program kontrolny, w którym położono nacisk na nagłośnienie kontroli trzeźwości i prowadzenia w pasach bezpieczeństwa. Podczas pierwszych dwóch lat programu, gdy istniały punkty kontrolne, liczba zatrzymanych nietrzeźwych kierowców spadła o około 40%. Wypadki w nocy spadły o 21%, a wypadki zakończone urazami uczestników o 16%. Wyniki z 1995 roku z wprowadzonego w całym stanie Północnej Karoliny programu kontroli i kampanii publicznej wskazują, że liczba kierowców z poziomem alkoholu we krwi w wysokości 0,08% lub powyżej spadła z 198 na 10.000 przed programem do 90 na 10.000 po intensywnej, trzytygodniowej kampanii publicznej dotyczącej kontroli trzeźwości (Bertin, J.M., 2003).
Jak każdy program kontroli, który jest postrzegany przez społeczeństwo jako ograniczenie swobód i wywołuje wzrost niezgodnych z prawem działań o tym samym charakterze, również losowa kontrola trzeźwości musi być zaplanowana jako rutynowa i regularna działalność policji, a nie jako akcja lub kampania.